Затока — відаць, найвядомейшы сярод беларусаў украінскі курорт. З пачаткам поўнамаштабнай вайны гарадок апынуўся у цэнтры расійскіх атак. Абстрэлы, марскія міны, пагроза высадкі дэсанту, перабіты мост, што пакінуў наводшыбе дзве траціны горада, — яшчэ колькі месяцаў таму нават мясцовая ўлада не спадзявалася, што курорт ажыве. Але цяпер на пляжах Затокі поўна адпачывальнікаў, а закінутыя на больш чым два гады гатэлі пакрысе зноў адчыняюць свае дзверы. Як цяпер жыве Затока — у рэпартажы «Люстэрка».
Сённяшняя Затока зусім не падобная да таго ўтульнага курортнага гарадка, які помніцца многім беларусам, што нярэдка ездзілі сюды на адпачынак. Дабрацца сюды найпрасцей на ўласным аўто, бо ні электрычкі, ні аўтобусы ў Затоку больш не ездзяць. Мост праз заліў, які раздзяляе горад, быў разбіты расіянамі яшчэ ў пачатку поўнамаштабнага ўварвання. Адпаведна, трапіць у цэнтральную частку Затокі можна толькі ў аб’езд, а гэта дарога больш чым на 100 кіламетраў, якая да таго ж праходзіць праз Малдову.
Яшчэ ў пачатку лета кіраўніцтва Адэскай вобласці заяўляла, што адкрыць курортны сезон у Затоцы нерэальна праз пагрозу высадкі расійскага дэсанту. Да таго ж на ўзбярэжжа Адэшчыны па-ранейшаму выкідае марскія міны, што, вядома, не спрыяе турыстычнаму ажыятажу. Тым не менш у другой палове лета на пляжах Затокі пачалі з’яўляцца людзі, пасля двухгадовага перапынку адчынілі свае дзверы некаторыя гатэлі, а на ўзбярэжнай вуліцы зноў з’явіліся прылаўкі з садавіной, магнітамі і купальнікамі.
Дабрацца да Затокі я вырашыў усё ж на электрычцы, якая ідзе з Адэсы. Цяпер канцавы прыпынак — у суседнім гарадку Караліна-Бугаз, да Затокі адтуль усяго некалькі кіламетраў, таму пешшу можна дайсці хвілін за 20−25. Курсуюць усяго два цягнікі на дзень: з Адэсы — а восьмай раніцы, назад — а пятай вечара.
Дзве гадзіны дарогі, усяго 28 грыўняў (2,2 беларускага рубля, тут і далей канвертацыя праз курс даляра ва Украіне і Беларусі) за білет — і вы ўжо на маляўнічых пляжах. За дзесяць хвілін да адпраўлення вагон поўны. Побач са мною дзве пенсіянеркі — Валянціна і Ларыса.
— Мы жывём у Адэсе ўсё жыццё, але на пляж у горадзе не ходзім, ён проста жудасны, вада брудная, як у лужыне, — дзеліцца Валянціна, трымаючы ў руках яркую торбачку, з якой тырчаць ручнік і парасон.
Бабулькі доўга абмяркоўваюць, на якой станцыі ім лепей выйсці, каб было бліжэй да мора, і вырашаюць ехаць да канцавой. Уласна, як і пераважная большасць іншых пасажыраў.
На станцыі Караліна-Бугаз натоўп з цягніка рассыпаецца ў розныя бакі: частка ідзе на поўдзень, дзе за шэрагам пабудоваў ужо відаць мора, а частка — у адваротны бок, да трасы, што вядзе ў Затоку. Там ужо стаяць мясцовыя аўтамабілісты, якія прапануюць за 50 грыўняў (каля чатырох бел. руб.) давезці да курорта.
«Пашукайце яшчэ, недзе мусяць быць месцы»
Тым не менш уезд у Затоку выглядае постапакаліптычна: уздоўж трасы спрэс закрытыя турбазы, крамы і кавярні з крыху выцвілымі шыльдамі. У будынку аўтазапраўкі абсалютна пустыя паліцы і надпіс: «Наличный расчёт». Пачакаўшы хвілін пяць, я так і не пабачыў нікога з персаналу.
Надвор’е спякотнае — слупок тэрмометра падняўся вышэй за +30. Ідучы трасай наперад, у бок закрытага моста, перад якім месціцца блокпост, сустракаю ўсё больш пашкоджаных ці ўвогуле знішчаных абстрэламі будынкаў. За мостам — дзве траціны горада і непасрэдна яго цэнтр, але трапіць туды цяпер немагчыма.
У будынку мясцовага рынка працуе толькі адзін праход, дзе ў цені сядзяць чатыры прадавачкі з садавіной, гароднінай і напоямі. Яны мне тлумачаць, што людзей тут вельмі мала, у асноўным усе на пляжах і на першай ад мора вуліцы.
— Мост перабіты, праехаць немагчыма, — скардзіцца мне бялявая саракагадовая жанчына, прадаючы пляшку мінералкі. — Мы самі з Белгарада Днястроўскага, але ў ліпені пераехалі сюды, арандавалі лецішча, каб працаваць, бо аб’язджаць вельмі доўга і нязручна. Праз мост было 30 хвілін — і ўжо тут. Цяпер толькі праз малдаўскую Паланку: на маршрутцы трохі больш за 1,5 гадзіны, на машыне даўжэй праз мытню, там можа быць і тры, і чатыры гадзіны.
Апроч рынка ў гарадку цяпер працуе толькі адна прадуктовая крама: ледзь не палова асартыменту — алкаголь, іншае — базавыя прадукты: хлеб, мяса, крупы. Няшчасная прадавачка ледзь паспявае абслугоўваць пакупнікоў з чаргі, якая ніяк не змяншаецца. На ўваходзе абвестка пра арэнду нумароў у будынку ззаду.
Першы паверх невялікага гатэльчыка працуе як склад, а на двух іншых месцяцца нумары. Цяпер ёсць толькі адзін вольны — двухмесны за 1300 грыўняў (101 бел. руб.) за суткі.
— Можа, і 1200 (93 бел. руб.) будзе, калі гаспадар пагодзіцца, ён недзе праз гадзіну мае прыехаць, — кажа мне супрацоўніца гатэля. — Бясплатная паркоўка, мангал, шампуры, гарачая вада — усё ёсць. Да мора ісці хвілін пяць.
Я іду вузкімі правулкамі ў бок мора найкарацейшым шляхам, які мне параіла жанчына ў гатэлі. І сапраўды, чым бліжэй да пляжаў, тым больш адчуваецца жыццё: вакол усё болей адчыненых гатэляў, а на вуліцы нарэшце пачынаю сустракаць мінакоў у плаўках і сланцах. У трох гатэлях, куды я завітаў дарогай, вольных месцаў няма зусім.
— Пашукайце яшчэ, недзе мусяць быць месцы. Альбо паглядзіце абвесткі на вуліцах — людзі здаюць лецішчы, але гэта даражэй будзе, — суха раілі мне менеджары.
Вось я і дайшоў да першай узбярэжнай вуліцы, на ёй сапраўды віруе жыццё: паабапал раскіданыя прылаўкі і з ежай, і з сувенірамі, а на большасці гатэляў вялікія надпісы: «Мы працуем!».
«У нас набраліся вельмі вялікія сумы даўгоў, нават за гэты сезон не зможам іх закрыць»
З-пад масіўнага чырвонага парасона ветлівая жанчына заахвочвае: «Свежы інжыр, нядорага!» Гэта Галіна, яна прыехала з Авідзіяпаля, што 15 кіламетраў на поўнач.
— Я ў Затоку ездзіла гандляваць раней, гадоў дваццаць таму. Але сёлета інжыр урадзіў, трэба ж прадаць, а тут акурат сезон пачаўся, вось я і наважылася, — тлумачыць Галіна. — Раней тут базар быў магутны, што хочаш можна было знайсці. Цяпер, вядома, людзей зусім няшмат… Але я як адданая верніца малюся за ўсіх і за ўсё — за заканчэнне вайны найперш. Дасць Бог, усё будзе добра, і нашая Украіна будзе квітнець.
Акурат побач адчыненая брама базы адпачынку «Бурштын». У будынку адміністрацыі гаспадыня Ганна ветліва кажа ў слухаўку: «Ёсць пяцімесны нумар за 2200 (171 бел. руб.) на чацвёртым паверсе». Пасля кладзе слухаўку і кажа, што летась у Затоцы было абсалютна пуста.
— Мы самі прыязджалі, купаліся, але турыстаў не было зусім, гатэлі не працавалі. А сёлета ў нас тут спантанна ўсё пачалося. Спачатку адкрылася адна база, пра яе выйшаў рэпартаж на Ютубе, і людзі паехалі, спрацавала сарафаннае радыё, потым больш і больш, — гаворыць яна.
Ганна прызнаецца, што для яе пачатак турыстычнага сезону ў Затоцы стаў абсалютнай нечаканасцю. Але пабачыўшы попыт, жанчына літаральна за тыдзень падрыхтавала базу для працы і ў ліпені адчыніла дзверы.
— Пакуль яшчэ многія іншыя не адкрыліся, людзей прыязджае ўсё больш, таму ў пятніцу і на выходных турысты часам застаюцца на вуліцы, гэта прыкра. Цяпер шмат гасцей у нас з усходу краіны: Харкаў, Днепр. Раней такіх кліентаў зусім не было — яны ездзілі на Азоўскае мора, а цяпер сюды, вельмі шмат. Ну і з Кіеўшчыны шмат кліентаў, Сумы, Крывы Рог… Замежнікаў не было і, мабыць, не прыедуць. Зусім трохі малдаван на выходныя было і ўсё.
Жанчына кажа, што калі курорты Азоўскага мора не пачнуць найбліжэйшым часам прымаць украінскіх турыстаў, то на Затоку будзе надзвычай вялікі попыт.
Нашую гутарку перарываюць дзве маладыя дзяўчыны ў стракатых капелюшах. Яны цікавяцца свабоднымі месцамі.
— Так, ёсць чатырохмесны нумар за 1150 (89 бел. руб.), — адказвае Ганна на запыт і выходзіць, каб паказаць дзяўчатам апартаменты. Вяртаючыся, жанчына наракае:
— Такія замучаныя — робім за пяцярых: пакаёўкі не знойдзеш цяпер, цяжка вельмі з персаналам пакуль, таму ўсё самі. А з іншага боку, тут увогуле можна і забыць, што такое вайна. Нават перастаеш навіны чытаць. Хаця ў асноўным прыязджаюць вайскоўцы з сем’ямі адпачыць. Я думаю, іх працэнтаў 80. Трохі робім ім зніжкі, зусім трохі, бо цяпер у нас цяжкае становішча, уласна, як і ва ўсяго камерцыйнага бізнесу ва Украіне. Па-першае, камерцыйныя тарыфы на электрыку — вельмі шмат выходзіць. Таксама яшчэ перад вайной у тры разы нам паднялі падатак на зямлю і нерухомасць. У нас набраліся вельмі вялікія сумы даўгоў, нават за гэты сезон не зможам іх закрыць. Таму няма магчымасці зрабіць зніжкі, бо няма часу нават зарабіць тое, што мы мусім дзяржаве аддаць.
На сітуацыю з бяспекай Ганна не наракае і спадзяецца, што найбліжэйшым часам нагодаў не будзе.
— Тут у нас такі пятачок, на якім больш-менш ціха было. А вось далей, каля моста, зусім кепска: базы цалкам зруйнаваныя расійскімі ракетамі. Некалькі разоў у адно і тое ж месца трапляла. Мой сябра меў базу, яе знішчыла ўшчэнт. Дзяржава пакуль нічога не кампенсавала. Там, каля моста, і цяпер страшна знаходзіцца.
Пакуль мы гутарылі з Ганнай, у праходзе ўжо сабраўся невялікі натоўп: нехта хоча арандаваць нумар, нехта цікавіцца, дзе прыпаркаваць машыну.
«Людзі расказваюць адно аднаму, рэкамендуюць сябрам, вось і расце попыт»
Я іду далей даволі ажыўленай вуліцай, каб нарэшце павярнуць у завулак, што вядзе на пляж. Акурат у яго пачатку ў палатцы Анатоль гандлюе садавіной і гароднінай. Але самы хадавы тавар, прызнаецца мужчына, — кавуны.
— Добра, што людзі паехалі да нас нарэшце, бо зусім сумна было. Шкада, што большая частка горада недасяжная: мост перакрыты, я мясцовы — і тое не магу трапіць. Цэнтр Затокі цяпер як Чарнобыль — зона адчужэння, — наракае Анатоль, але потым адцягваецца на пакупнікоў, што, ідучы з мора, прыкмецілі гару кавуноў.
Падыходзячы да мора, бачу, што пляж — поўная процілегласць вуліцам у цэнтры гарадка: сотні людзей пад парасонамі, на лежаках ці на ўласных ручніках проста на пяску, бліжэй да вады — больш дзяцей, што, гучна равучы, заскокваюць у мора. Паміж усім гэтым бегаюць жанчынкі з цяжкімі торбамі са звыклым для чарнаморскіх пляжаў воклічам: «Пахлава, гарачая кукуруза!»
Але адчуванне маштабу ўсё ж падманлівае. Калі ўспомніць, як выглядалі такія мясціны ў мірныя часы, зразумела: людзей не так і шмат. Праз некалькі сотняў метраў убок натоўп робіцца радзейшым. Рэч у тым, што я выйшаў у самы цэнтр пляжа, дзе здаюцца ў арэнду шэзлонгі, акурат вакол гэтага пункта найбольшая канцэнтрацыя адпачывальнікаў.
— 100 грыўняў (7,9 бел. руб.) за ляжак: ад 8-й да 20-й гадзіны, — называе цану светлавалосы малады хлопец Дмытро. — Людзей цяпер ужо шмат, мы адкрыліся ў чэрвені, але толькі пасля 20 ліпеня народ пайшоў. У чэрвені ў мяне было 15 шэзлонгаў, а цяпер — 200. І на гэты момант толькі тры вольныя. Летась нікога не было. У 2022-м — тое самае. Я тут кожнае лета працую. Як ісці пляжам на захад, то ён да вузкага месца даходзіць, там блокпост. Але там небяспечна, у 2022 годзе абстрэлы былі амаль кожны дзень. Аб’езд толькі праз мяжу. Мне 20, і мяне сёлета не пусцілі, хоць летась яшчэ пускалі. Ёсць усе дакументы, але ўсё адно не пусцілі. Я пытаю ў памежніка: «А якая прычына?» А ён адказвае: «Бо я так хачу», вось і ўся размова, — дзеліцца хлопец.
У людзей вельмі пазітыўны настрой: нарэшце дабраліся да адпачынку. Многія — упершыню за апошні час: два гады сядзелі ў чатырох сценах. Людзі расказваюць адно аднаму, рэкамендуюць сябрам, вось і расце попыт.
«Такое адчуванне, што ўвесь пляж мой і справа, і злева!»
Паблізу чую зноў: «Крэветкі, пахлава!» Вікторыя сёлета прадае іх з сярэдзіны ліпеня і шчыра цешыцца ўзрослай колькасці турыстаў.
— Шмат людзей, дзякуй Богу. Усе добрыя, прыязныя, усміхаюцца! Я тры гады не працавала, а цяпер нарэшце ўсё добра. Апошнімі днямі і вада пацяплела, бо дагэтуль была халодная зусім, — тлумачыць яна.
Дазнаюся і цэны: крэветкі — 100 грыўняў (7,8 бел. руб.) за 100 грамаў, мядовая пахлава — 80 (6,2 бел. руб.), столькі ж — салодкія трубачкі, кукуруза — 70 грыўняў (5,4 бел. руб.). Тэрмінала ў Вікторыі, вядома, няма, але ёсць магчымасць перавесці грошы на картку праз банкаўскую праграму, таму жанчына засяроджана, па адной лічбе, дыктуе нумар карткі чарговай пакупніцы, што бярэ кукурузу сабе і сыну.
Гэта Наталі, яна вядзе блог у Інстаграме, таму паралельна здымае відэа на тэлефон. Жанчына прыехала з Тэрнопаля напярэдадні.
— Тут за тры кіламетры жывуць сваякі, у іх і спыніліся. А ўвогуле гэта мой пляж, маё мора, я тут кожнае лета з 12 гадоў. А цяпер мне 52, — дзеліцца жанчына. — Я за здаровы лад жыцця, гэта мая тэма. Таму толькі прыехала — дык адразу на мора. Я была тут летась — увогуле людзей не было, пусты пляж. А цяпер прыемна здзіўленая, што так шмат людзей. І мора чыстае. Такое чыстае, што я ўражаная. Пяць гадоў мора ачышчалася, цяпер вада празрыстая, вы толькі ўявіце, якая яна карысная цяпер. Я адразу і пайшла — гэта здароўе, гэта нашая энергетыка. Чым больш чалавек баіцца, тым менш атрымлівае, а вольны чалавек з разумнымі думкамі атрымлівае больш.
— Страху ў мяне зусім няма. Я проста жонка вайскоўца, і сын у мяне таксама ва УСУ, я гэта ўспрымаю як дадзенасць, мы прывыклі, — працягвае жанчына. — Да кавіду тут было вельмі-вельмі шмат людзей, не было дзе іголцы ўпасці. Такая загружанасць гатэляў была, што трэба было загадзя рэзерваваць месцы. Цяпер маленькія базы адкрываюцца, а вялікія гатэлі закрытыя, не працуюць.
Я ж крочу па гарачым жоўтым пяску на захад. Людзей вакол робіцца ўсё менш, а над пляжам навісаюць грувасткія будынкі закрытых гатэляў. Хвілін праз 20 сустракаюцца толькі адзіночныя адпачынікі, што, відаць, шукаюць цішыні і самоты, а пляж упіраецца ў абарончыя збудаванні, за якімі распасціраецца абсалютна бязлюдны, закінуты краявід.
Тут на ўзмежку пляжа загарае 53-гадовая Ларыса. Яна прыехала ў Затоку з Вінніччыны разам з дзецьмі.
— Мне бязмежна падабаецца: сяджу — і такое адчуванне, што ўвесь пляж мой і справа, і злева! — не хавае захаплення суразмоўніца. — Мабыць, людзей не так шмат, бо многія пакуль баяцца сюды ехаць, але ж мы людзі рызыкоўныя! Дзеці адпачываюць з дарогі, а я адбываю «працоўны час»: да 17.00 як мінімум, — усміхаецца Ларыса. — Раней тут былі не раз, але да вайны. Тут мора, а вось з іншага боку — Ліман, там рыба ў свой час добра брала. Таму звычайна мы на пляж, а сын — на рыбу ў іншы бок. Ох, я вельмі засумавала па моры за гэтыя гады, толькі першы дзень тут, а настрой ужо добры. Яшчэ як навіны адкрыю, то цешуся, што нашыя ў Курскай вобласці. Так быў настрой увогуле кепскі, як чытала нешта, а тут хоць нейкая надзея.
Мне ўжо час вяртацца на электрычку, якая стаіць на станцыі ў Караліна-Бугазе, чакаючы адпраўлення назад.
— Ці думалі мы, што такое будзе… Раней увесь час у Крым ездзілі, у Затоку апошнім часам толькі, пасля 2014-га. А Крым ёсць Крым! Але я так спадзяюся, што яшчэ і там адпачнём. Дай Бог, каб так было… — гаворыць на развітанне Ларыса.
Читайте также
